"​เท้ายายม่อม" พืชหัวสารพัดประโยชน์

 "​เท้ายายม่อม" พืชหัวสารพัดประโยชน์ 🪴

#เท้ายายม่อม 

หรือที่รู้จักกันในชื่อ มันเท้ายายม่อม เป็นพืชหัวในวงศ์ Dioscoreaceae (วงศ์กลอย) แม้ว่าชื่อวิทยาศาสตร์คือ Tacca\ leontopetaloides จะจัดอยู่ในวงศ์ Taccaceae เดิม แต่ปัจจุบันนักพฤกษศาสตร์ได้จัดจำแนกใหม่ให้อยู่ในวงศ์ Dioscoreaceae ร่วมกับกลอยและมันชนิดอื่น ๆ ซึ่งสะท้อนความสัมพันธ์ทางพันธุกรรมที่ใกล้ชิดกันมากขึ้น

​พืชชนิดนี้พบได้ทั่วไปในเขตร้อน โดยเฉพาะในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ แอฟริกา และหมู่เกาะแปซิฟิก เป็นพืชล้มลุกที่มีอายุยืนหลายปี มีหัวใต้ดินที่สะสมอาหารไว้คล้ายมันหรือกลอย

​

🪴​หัว (เหง้า) เป็นส่วนที่อยู่ใต้ดิน มีลักษณะกลมหรือรูปทรงกระบอก เปลือกสีน้ำตาล เนื้อในสีขาวหรือครีม เป็นส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์หลัก

🪴​ใบ มีขนาดใหญ่ ก้านใบยาว แผ่นใบเว้าลึกเป็นแฉกคล้ายนิ้วมือ (palmate) มีสีเขียวเข้ม

🪴​ดอก ออกเป็นช่อจากโคนกอ ดอกมีลักษณะแปลกตา มีกลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีเขียวอมม่วง มีริ้วประดับยาวห้อยลงมาคล้ายหนวดแมงมุม บางครั้งเรียกดอกชนิดนี้ว่า "ดอกค้างคาว" (Bat Flower) เนื่องจากมีรูปร่างคล้ายค้างคาวบิน

🪴​ผล เป็นผลมีเนื้อนุ่ม (berry) ภายในมีเมล็ดจำนวนมาก

​

​เท้ายายม่อมเป็นพืชที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรมในหลายพื้นที่ โดยเฉพาะการนำหัวมาใช้ประโยชน์

​แป้งเท้ายายม่อม เป็นผลิตภัณฑ์ที่รู้จักกันดีที่สุด หัวของเท้ายายม่อมมีปริมาณแป้งสูง เมื่อนำมาสกัดและทำให้แห้ง จะได้แป้งสีขาวบริสุทธิ์ที่มีคุณสมบัติเฉพาะตัวคือ ให้ความหนืดและคงตัวได้ดีเมื่อถูกความร้อน มักใช้เป็นส่วนผสมในขนมหวานไทยหลายชนิด เช่น ขนมชั้น, ตะโก้, ลอดช่อง หรือใช้เป็นสารเพิ่มความข้นในอาหารคาวบางชนิด

​นอกจากแป้งแล้ว ในบางพื้นที่ยังมีการนำหัวเท้ายายม่อมมาปรุงอาหารโดยตรงหลังผ่านกรรมวิธีพิเศษเพื่อลดสารที่ไม่พึงประสงค์ออกไป

​ในตำรายาพื้นบ้านบางแห่ง มีการใช้ส่วนต่าง ๆ ของเท้ายายม่อมเป็นยาสมุนไพร เช่น แก้ไข้ แก้ท้องเสีย หรือรักษาแผล อย่างไรก็ตาม การใช้เพื่อการรักษานั้นควรอยู่ภายใต้การแนะนำของผู้เชี่ยวชาญ

⚠️​ข้อควรระวัง

​หัวเท้ายายม่อมดิบมีสารบางชนิดที่อาจก่อให้เกิดการระคายเคืองหรือเป็นพิษได้คล้ายกับกลอย ดังนั้นก่อนนำมาบริโภคหรือแปรรูป จะต้องผ่านกระบวนการล้างและทำให้สุกอย่างถูกต้องและเพียงพอ เพื่อกำจัดสารเหล่านี้ออกไป